Page 79 -

พฤติกรรมการเป็นหนี้ของครัวเรือนเกษตร พ.ศ.2554
62
4.2 สรุปผล และข้อเสนอแนะ
4.2.1 ลักษณะทั่วไปของครัวเรือนเกษตร
ประมาณ 1 ใน 3 ของจ�ำนวนครัวเรือนทั้งสิ้นในประเทศไทยเป็นครัวเรือนเกษตร
ซึ่งส่วนใหญ่กระจายตัวอยู่ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และอยู่นอกเขตเทศบาล โดยทั้งในปี
2552 และ 2554 หัวหน้าครัวเรือนเกษตรมากกว่าร้อยละ 80 มีการศึกษาในระดับประถม
ศึกษาหรือต�่ำกว่า มีอายุเฉลี่ยประมาณ 53-54 ปี ส� ำหรับลั กษณะทั่วไปของครัวเรือนเกษตร
นั้น พบว่า ครัวเรือนเกษตรมีจ�ำนวนสมาชิกเฉลี่ ยประมาณ 3-4 คนต่อครัวเรือน ในจ�ำนวนนี้มี
เด็กไม่เกิน 1 คน มีผู้สูงอายุไม่เกิ น 1 คน มีผู้ที่อยู่ในวัยก�ำลังแรงงานประมาณ 2.2 คนต่อ
ครัวเรือน และมี ผู้ที่อายุ 15 ปีขึ้ นไปที่ท�ำงานหารายได้ประมาณ 2 คนต่อครัวเรือน โดยครัวเรือน
เกษตรมีฐานะทางเศรษฐกิจดีขึ้น กล่าวคือ จากที่มีรายได้ทั้งสิ้นเฉลี่ย 14,892 บาทต่อเดื อนต่อ
ครัวเรือนในปี 2552 เพิ่ มเป็น 19,380 บาทต่อเดือนต่อครัวเรือนในปี 2554 หรือมีอัตราการ
เพิ่มขึ้นถึงร้อยละ 14.1 ต่อปี ในขณะเดียวกันครัวเรือนเกษตรก็มีค่าใช้จ่ายสูงขึ้นเช่นเดี ยวกัน
จาก 11,532 บาทต่อเดือนต่อครัวเรือน ในปี 2552 เพิ่ มเป็น 14,222 บาทต่อเดือนต่อ
ครัวเรือนในปี 2554 หรือมีอัตราการเพิ่มขึ้น 11.1 ต่อปี
4.2.2 สถานการณ์การเป็ นหนี้ของครัวเรือนเกษตร
ประมาณ 2 ใน 3 ของครัวเรือนเกษตรเป็นหนี้ และมีแนวโน้มที่จะเป็ นหนี้ลดลง
จากครัวเรือนเกษตรที่มีสัดส่วนการเป็นหนี้ ร้อยละ 75.2 ในปี 2552 เหลือร้อยละ 72.4 ใน
ปี 2554 อย่างไรก็ดีมูลค่าหนี้สินของครัวเรือนเกษตรที่ เป็นหนี้กลับมีแนวโน้มเพิ่ มขึ้นจากที่มี
มูลค่าหนี้สินเฉลี่ย 121,965 บาทต่อครัวเรือนในปี 2552 เพิ่มเป็น 140,404 บาทต่อครั วเรือนใน
ปี 2554 ซึ่งมีอั ตราการเพิ่มขึ้นร้อยละ 7.3 ต่อปี โดยครัวเรือนที่อยู่นอกเขตเทศบาล และอยู ่
ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือมีสัดส่วนการเป็นหนี้ค่อนข้างสูง และครัวเรือนเกษตรที่ มีหัวหน้า
ครัวเรือนที่มีอายุระหว่าง 30-59 ปี มีสัดส่วนการเป็นหนี้ค่อนข้างสูง เช่นเดียวกัน ส่วนมู ลค่า
หนี้สินของครั วเรือนสูงขึ้นตามระดับการศึกษาของหั วหน้าครัวเรือน จำ�นวนสมาชิกในครัวเรือน
จำ�นวนสมาชิกที่ อยู่ในวัยกำ�ลังแรงงาน จำ�นวนสมาชิกในครัวเรือนที่กำ�ลังเรียนหนังสือ ระดับ
รายได้ และระดับค่าใช้จ่ายของครัวเรือน
สำ�หรับรู ปแบบการเป็นหนี้ของครัวเรือนเกษตร พบว่า ครัวเรือนเกษตรที่เป็ น
หนี้มากกว่าร้อยละ 80 เป็นหนี้ในระบบ และมีแนวโน้มที่จะเป็นหนี้ในระบบเพิ่มขึ้น กล่าวคือ
ครัวเรือนเกษตรมีหนี้ในระบบอย่างเดียวร้อยละ 86.4 ในปี 2552 เพิ่ มเป็นร้อยละ 91.0 ในปี
2554 โดยครัวเรือนเกษตรมากกว่าครึ่ งมีการกู้เงินจากธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์
การเกษตร และครัวเรือนเกษตรนำ�เงินกู้จำ�นวนกว่าครึ่ งมาใช้เพื่อการเกษตร ส่วนเงินกู้ที่เหลือ
นำ�มาใช้เพื่ออุปโภคบริโภคในครัวเรือน เช่น ซื้อ/เช่าซื้อบ้านและที่ดิน ใช้ทำ�ธุรกิจ และมีเพียง
ประมาณร้อยละ 1 - 2 ของมูลค่าหนี้สินที่ใช้เพื่ อการศึกษา