- page 17

หนี้สินของครัวเรือนเกษตร พ.ศ. 2558 3
• ค�ำว่า “หนี้” แม้ จะเป็นค� ำไทย แต่ความหมายและแนวความคิดในเรื่องหนี้ตามประมวล
กฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ได้น�ำเอาแนวความคิดเรื่องหนี้มาจากระบบกฎหมายซีวิ ลลอว์ ซึ่งมีรากฐาน
มาจากกฎหมายโรมันหนี้ค�ำนี้จึงเป็นค�ำแปลของสิทธิชนิดหนึ่ง เรียกกันในกฎหมายโรมันว่า obligation ถ้า
จะแปลสั้นๆ ตามถ้อยค� ำก็คงแปลได้ว่าเป็น “ภาระ” หรือ “หน้าที่” หรือความเป็นหนี้ ซึ่งเป็นการมองจาก
ทางด้านลูกหนี้ โดยเป็นผู้มีความผูกพันจะต้องช�ำระหนี้ หากมองทางด้านเจ้าหนี้ “หนี้” ถือว่าเป็นสินทรัพย์
(asset) อันเป็นส่วนหนึ่งของกองทรัพย์สินของเจ้าหนี้ แต่เมื่อมองทางด้านลูกหนี้ “หนี้” ก็เป็นความรับผิด
ทางด้านการเงินของลูกหนี้ (โสภณ รัตนากร, 2551: 5)
งานวิจัยที่เกี่ยวข้อง
พิชญา ผลปราชญ์ (2553) ศึกษาหนี้สินของครัวเรือนเกษตรในต�ำบลหนองแวง อ�ำเภอ
วั ฒนานคร จังหวัดสระแก้ว จากการส�ำรวจกลุ่มตัวอย่ างจ�ำนวน 50 คน พบว่ า หัวหน้ าครัวเรือน
เกษตรส่วนใหญ่มีการศึกษาระดับประถม ไม่มีอาชีพรอง ครัวเรือนเกษตรทั้งหมดท�ำนาเป็นอาชีพหลัก
ส่วนใหญ่มีที่ดินขนาด 26 - 35 ไร่ โดยที่ ดินทั้งหมดใช้ท�ำการเกษตร และรายได้จากการท� ำการ
เกษตรมีน้อยกว่าค่าใช้จ่ายในการท�ำการเกษตร รวมถึงรายได้รวมทั้ งหมดน้อยกว่าค่าใช้ จ่ายในการ
ด�ำรงชีวิ ต แต่คาดว่าจะสามารถช�ำระหนี้ได้ ทั้งหมดจากรายได้ในปีนั้น แต่ยังมีแนวโน้ มการกู้ยืมเงิน
เพื่ อลงทุนท� ำการเกษตรในปีถัดไป เนื่องจากการขาดทุนจากการขายผลผลิ ตทางการเกษตร และ
รายได้ ไม่เพียงพอกับค่าใช้จ่ายในครัวเรื อน โดยครัวเรือนส่วนใหญ่ เป็นหนี้ในระบบซึ่งนิยมกู้ยืมเงิน
จาก ธ.ก.ส. ส�ำหรับครัวเรือนที่เป็นหนี้ นอกระบบ เหตุเพราะไม่สามารถกู้ยืมจากสถาบันการเงินใน
ระบบได้ แหล่งเงินกู ้นอกระบบ คือ แหล่งเงินกู้จากญาติพี่น้ อง จากการวิเคราะห์หนี้สินของเกษตรกร
พบว่า เกษตรกรส่วนใหญ่มีปัญหาเรื่องความยากจน ไม่ มีที่ดิ นท�ำกิน ท�ำให้เกษตรกรต้องไปเช่าที่ดิน
มาท�ำการเกษตร ผลผลิตที่ออกมาขายไม่ได้ราคาท�ำให้รายจ่ายมีมากกว่ารายได้ก่อให้เกิดการเป็ นหนี้
ส�ำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร (2555) ศึกษาปัจจั ยที่มีอิทธิพลต่อรายได้ รายจ่ายการออม
หนี้สิน ปัจจัยที่ก�ำหนดการตัดสินใจก่อหนี้และความต้องการกู้ของครัวเรือนเกษตร การศึกษาครั้งนี้มี
วัตถุประสงค์ เพื่อให้ทราบปัจจัยที่ มีอิทธิพลต่อรายได้ รายจ่าย การออม หนี้สิน และปัจจัยที่ก�ำหนด
การก่อหนี้ โดยในการวิเคราะห์ได้ใช้แบบจ�ำลองโลจิสติกส์ ผลการวิ เคราะห์พบว่า ปัจจัยที่มีอิทธิพล
หรือก�ำหนดการเป็ นหนี้ของครัวเรือนเกษตร มีจ�ำนวน 7 ตัวแปร ได้แก่ ภาค เขตชลประทาน อายุของ
หัวหน้าครั วเรือน ระดับการศึกษาของหัวหน้าครัวเรือน สถานภาพสมรส จ�ำนวนสมาชิกในครั วเรือน
ที่ก�ำลังเรี ยนหนังสือ และจ�ำนวนสมาชิกที่มีอายุตั้งแต่ 15 ปีขึ้นไปที่ท�ำงานหารายได้
ส�ำนักงานเศรษฐกิ จการเกษตร (2557) ศึกษาหนี้ สินของครัวเรือนเกษตรและขนาดของเงิน
กู้ที่เหมาะสม วัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาหนี้สินของเกษตรกร ขนาดของเงินกู้ที่เหมาะสม ปัจจัยที่ ก�ำหนด
ความสามารถในการช�ำระหนี้สินของครัวเรือนเกษตร และทัศนคติ ของเกษตรกรต่อการเป็นหนี้และพัก
ช�ำระหนี้ ใช้ข้อมูลภาวะเศรษฐกิจสังคมครัวเรือนและแรงงานเกษตร ปีเพาะปลูก 2550/51 2551/52
2552/53 และ 2553/54 ในการวิเคราะห์ปัจจั ยที่ก�ำหนดความสามารถในการช�ำระหนี้สินของครัวเรือน
เกษตรใช้แบบจ�ำลองโลจิสติกส์ พบว่าตัวแปรที่มีผลต่อการช�ำระหนี้สินของครัวเรือนเกษตร มีทั้งหมด
9 ตัวแปร ที่ ความเชื่อมั่น 95 % ได้แก่ การน�ำเงินกู ้ไปใช้ การน�ำเงินกู้ ไปใช้ตรงกับวัตถุประสงค์โอกาส