- page 18

หนี้สิ นของครัวเรือนเกษตร พ.ศ. 2558 4
มูลนิธิ สถาบั นวิจัยเพื่อการพั ฒนาประเทศไทย (2558) ศึ กษาภาวะหนี้สินเกษตรกร
และแนวทางการปรับปรุงศักยภาพการด�ำเนินงานกองทุ นในก�ำกับดูแลของกระทรวงเกษตรและ
สหกรณ์ วัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ภาวะหนี้สินเกษตรกรทั้ งระบบ และการประเมินกองทุน โดย
ศึกษาถึงปัจจัยที่มีผลต่ อปริมาณหนี้เงินกู้ของครัวเรื อนเกษตร ใช้ข้อมูลการส�ำรวจภาวะเศรษฐกิจ
และสังคมของครั วเรือน ปี 2556 มีข้อมูลทั้งหมด 9,955 ตัวอย่าง วิเคราะห์ด้วยสมการถดถอยโดย
ใช้วิธี ก�ำลังสองน้อยที่สุด (Ordinary Least Square Regression, OLS) พบว่า รายได้ครัวเรือน
ปริมาณที่ดินที่ครัวเรือนครอบครอง และมูลค่าทรัพย์สินทางการเงินเป็นปัจจัยทางเศรษฐกิจที่ มีความ
ส�ำคัญต่อความสามารถในการกู้ยืมเงินในปริมาณที่เพิ่มขึ้น ส่วนความจ� ำเป็นที่ครัวเรื อนจะกู้เงินเพิ่ม
ส่วนหนึ่งเกิ ดจากการที่ครัวเรือนมีค่าใช้จ่ายสูง มีภาระที่ต้องดูแลสมาชิกในครัวเรือนจ� ำนวนมาก หรือ
มีคู่สมรส นอกจากนี้ ครัวเรือนที่มีหัวหน้าครั วเรือนที่มีการศึ กษาสูงขึ้นมักมีหนี้เงิ นกู้จ�ำนวนมากกว่า
ครัวเรือนที่ไม่มีการศึกษา ในขณะที่ครัวเรือนเกษตรที่เช่าที่ดินมี หนี้เงิ นกู้ สูงกว่าครัวเรือนที่ไม่ได้เช่าที่ดิน
ส�ำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร (2557) ศึกษาสถานการณ์ภาวะหนี้สินครัวเรื อนเกษตร
ในปัจจุบัน จากการหาความสัมพั นธ์ของตัวแปรหนี้ครัวเรือนเกษตรกับปั จจัยต่ างๆ ได้แก่ GDP
ขนาดครัวเรื อน เนื้อที่ถือครองท�ำการเกษตร และสัดส่วนแรงงานต่ อสมาชิกครัวเรื อนทั้งหมด พบ
ว่ า มูลค่าหนี้ สินสะสมมี ความสัมพันธ์กับระยะเวลา ยิ่ งระยะเวลาที่มากขึ้ น จะมีแนวโน้มที่จะมี หนี้
สินสะสมเพิ่มมากขึ้น และเมื่ อมีพื้นที่ถือครองท�ำการเกษตรเป็นจ�ำนวนมาก จะส่ งผลให้หนี้สินของ
ครั วเรือนเกษตรเพิ่ มมากขึ้น โดยความสัมพันธ์สอดคล้องกับสถิติหนี้สินและมูลค่าทรั พย์สิน โดย
หนี้สินและมูลค่าทรัพย์สินมีแนวโน้มไปในทิศทางเดียวกัน แสดงให้เห็นการลงทุ นบางส่วนในทรัพย์สิน
เพื่ อการเกษตร หากเกษตรกรมีพื้นที่ถือครองทางการเกษตรเพิ่มมากขึ้น ก็อาจท�ำให้หนี้สินสะสม
เพื่ อ การลงทุนทางการเกษตรเพิ่ มขึ้นเช่นกัน ในขณะที่ตัวแปรขนาดครัวเรื อน มีความสัมพันธ์ใน
ทิศทางตรงกันข้ ามกับขนาดหนี้สินของครั วเรือน หรือกล่าวได้ว่ าการเพิ่มขึ้นของขนาดครัวเรือนอาจ
ท�ำให้มีจ�ำนวนแรงงานภายในครอบครัวเพิ่มขึ้น จึงส่งผลต่อขนาดหนี้สินของครั วเรือนในภาคเกษตร
ที่จะช�ำระหนี้ ได้เพิ่มขึ้นเมื่ อเทียบกับเกษตรกรที่ น�ำเงินกู้ไปใช้ ไม่ตรงวั ตถุประสงค์ แหล่ งเงินกู้
เกษตรกรที่กู้เงินจากแหล่งเงินทุนในสถาบันโอกาสที่จะช�ำระหนี้เพิ่ มเมื่อเทียบเกษตรกรที่กู้จากแหล่ง
เงินทุ นนอกสถาบัน หลักประกันเงินกู้ เกษตรกรกู้โดยใช้หลักประกั นค�้ำประกันมีโอกาสที่จ�ำช�ำระ
หนี้เพิ่มเมื่ อเทียบกับเกษตรกรที่ไม่ ใช้หลักทรัพย์ค�้ำประกัน แรงงานในครัวเรื อน เกษตรกรมีแรงงาน
ในครัวเรือนมากกว่าโอกาสที่จะช� ำระหนี้เพิ่ ม ที่ดินเกษตรกรมีที่ดินมากขึ้น โอกาสที่จะช�ำระหนี้เพิ่ ม
ขึ้น ส่วนตัวแปร รายได้ ค่าใช้จ่าย หนี้สิน ทรัพย์สินหมุนเวียน การเพิ่ มขึ้นหรือลดลงของทั้งสี่ตัวแปร
มีโอกาสที่เกษตรจะช�ำระหนี้ได้และไม่ได้เท่ ากัน
กรอบแนวคิดของการศึกษา
ในการศึ กษาครั้งนี้ท�ำการเลือกตัวแปรที่มีการเก็ บรวบรวมข้อมู ลในการส� ำรวจภาวะ
เศรษฐกิจและสังคมของครั วเรือนมาใช้ในการสร้างกรอบแนวคิดในการศึกษา