POVERTY MAPS WHOLE KINGDOM - page 13

นอกจำกนี้ยังคำนึงถึงกำรประหยั ดจำกขนำด (Economy of Scale) กล่ำวคือ เมื่อมี คนจำนวน
มำกบริโภค / ใช้สินค้ำร่วมกันจะช่วยให้ประหยั ด ในหมวดสินค้ำอำหำรและสินค้ำที่มิใช่อำหำร
แผนที่ ควำมยำกจนได้นำเสนอตัวชี้ วัดทำงด้ ำนมิติ รำยได้ และมิ ติค่ ำใช้จ่ ำย แยกเป็นในเขต
เทศบำลและนอกเขตเทศบำล โดยมีแนวคิดดังนี้
1) มิติรำยได้ และมิติ ค่ำใช้จ่ ำย
แนวคิดกำรวัดระดับควำมเป็นอยู่ ที่ดี หรือควำมอยู่ ดีกิ นดี (Well Being) นิ ยมวัดในรู ปของ
ตัวเงิ น โดยใช้รำยได้หรือค่ำใช้ จ่ำยของครัวเรือน / บุคคล เป็นตัวบ่ งชี้ถึงระดับควำมเป็นอยู่และควำมยำกจน
โดยทั่วไปแล้ วประเทศกำลังพัฒนำมักใช้ค่ ำใช้จ่ำยของครัวเรือนเป็ นตัวกำหนด เนื่ องจำกข้อมูลค่ ำใช้จ่ำยไม่ผัน
ผวน และจดจำได้ง่ำย เพรำะครัวเรือนส่วนใหญ่ในประเทศกำลังพัฒนำอยู่ในภำคกำรเกษตร มีแบบแผนกำร
ใช้ จ่ำยไม่เปลี่ ยนแปลงมำกนัก และรำยกำรใช้จ่ ำยประจำส่วนใหญ่เป็ นอำหำรและสิ นค้ำอุ ปโภคที่ จำเป็น
ในขณะที่รำยได้ ของครัวเรื อนส่วนใหญ่มำจำกกำรเกษตร จึงมี ควำมผันผวนไม่ แน่นอนในแต่ ละปีขึ้นอยู่กั บ
ภูมิอำกำศและรำคำผลผลิ ต ส่วนประเทศที่ พัฒนำแล้ว นิยมใช้รำยได้เป็นตัวชี้วัดเพรำะข้อมูลรำยได้จะจดจำ
ได้มำกกว่ำค่ ำใช้จ่ำย เนื่องจำกรำยได้ ของคนส่วนใหญ่มำจำกเงินเดือน ค่ำจ้ำงที่แน่นอนเป็นประจำ ในขณะที่
ค่ำใช้จ่ำยจะมีแบบแผนกำรใช้จ่ำย และรำยกำรใช้จ่ำยค่อนข้ำงมำก
2) ในเขตเทศบำล และนอกเขตเทศบำล
ภำวะกำรครองชี พและควำมเป็นอยู่ ของคนในแต่ละภู มิ ภำคและพื้ นที่ จะแตกต่ ำงกั น
เนื่องจำกรูปแบบกำรบริโภคและรำคำสิ นค้ำที่ แตกต่ำงกัน เช่ น ค่ำครองชี พในเขตเมืองจะสูงกว่ ำเขตชนบท
ค่ำครองชี พในกรุงเทพฯ จะสูงกว่ ำทุกภำคของประเทศ เป็นต้น ดังนั้น กำรกำหนดคนจน โดยใช้เกณฑ์ เส้น
ควำมยำกจน จึงต้ องสะท้อนถึงมำตรฐำนกำรครองชีพของคนที่ อำศัยอยู่ ต่ำงภู มิ ภำคและพื้ นที่ โดยได้ รับ
อรรถประโยชน์ (Utility) จำกกำรบริโภคสินค้ำเท่ำกั น นอกจำกนี้ ภำวะกำรครองชีพยังอำจได้รั บอิทธิพลจำก
ภูมิ ประเทศและพื้นที่ตั้งอีกด้วย ดังนั้ น กำรวัดควำมยำกจน จึงได้ แบ่งพื้นที่เป็น 5 ภูมิ ภำค ซึ่งแต่ละภูมิ ภำคแยก
เป็ น ใน เขต เท ศบ ำล (เขต เมื อ ง ) แ ละน อก เขต เท ศบ ำล (เขต ชนบท ) ได้ แก่ กรุ ง เทพ มห ำน ค ร
(มีเขตเมื องอย่ำงเดียว) ส่วนภำคเหนือ ภำคตะวันออกเฉี ยงเหนือ ภำคกลำง และภำคใต้ มีทั้ งเขตเมืองและเขต
ชนบท
4. วิธี กำรจัดทำแผนที่ควำมยำกจน
วิธี กำรจั ดทำแผนที่ควำมยำกจน จะใช้ วิธี กำร Small Area Estimation คือกำรสร้ำงสมกำร
ถดถอย (Model) จำกโครงกำรภำวะเศรษฐกิ จและสังคมของครัวเรื อนในแต่ละจังหวัด แยกตำมเขตกำรปกครอง
เพื่ อประมำณกำรรำยได้ /ค่ ำใช้ จ่ ำยให้ กั บครั วเรื อนทั้งประเทศในสำมะโนประชำกรและเคหะ แล้ ว นำมำ
เปรี ยบเทียบกับเส้นควำมยำกจน เพื่อกำหนดว่ำครั วเรือนใดจนและครัวเรือนใดไม่จน ในกำรจัดทำแผนที่ ควำม
ยำกจนของประเทศไทย พ.ศ. 2560 ใช้ข้อมูลจำก 2 แหล่ง คื อ สำมะโนประชำกรและเคหะ พ.ศ. 2553 และ
สำรวจภำวะเศรษฐกิจและสั งคมของครัวเรือน พ.ศ. 2560 (สศส.) โดยทำเพี ยงด้ำนค่ำใช้จ่ ำยเท่ำนั้น ซึ่งมี
กำรจั ดทำแบบจำลองในแต่ละจังหวัด แยกเป็ นในเขตเทศบำล และนอกเขตเทศบำล และได้คัดเลือกตัวแปร
ร่วมที่ส่งผลต่อควำมยำกจน 2 ปัจจัยหลัก คือ
1) ด้ ำนโครงสร้ำงประชำกร ได้แก่ ควำมเกี่ยวพันกับหัวหน้ ำครัวเรือน เพศ อำยุ สถำนภำพสมรส
กำรศึกษำ สถำนภำพกำรทำงำน และอำชีพ
2) ด้ ำนทรัพย์สิ น ได้แก่ ที่อยู่อำศัย กำรครอบครองที่อยู่อำศัย กำรใช้เชื้ อเพลิง แสงสว่ำง น้ำ
ส้วม และเครื่องใช้ประเภทถำวรทุกชนิด (โทรทัศน์ วิทยุ ตู้ เย็น โทรศัพท์ พัดลม รถ เป็นต้น)
3