Page 21 - Poverty Maps 2010

3
นอกจากนี้ยังคานึงถึงการประหยัดจากขนาด (Economy of Scale) กล่าวคือ เมื่อมีคนจานวน
มากบริโภค / ใช้ สินค้าร่วมกันจะช่วยให้ประหยั ด ในหมวดสินค้าอาหารและสินค้าที่มิ ใช่อาหาร
แผนที่ความยากจนได้นาเสนอตั วชี้วัดทางด้ านมิติรายได้และมิ ติค่าใช้จ่าย แยกเป็นในเขตเทศบาล
และนอกเขตเทศบาล โดยมีแนวคิดดังนี้
1) ิ ิรำ ้ แ ิ ิคำ ช้จำ
แนวคิดการวัดระดับความเป็ นอยู่ที่ดี หรือความอยู่ ดีกินดี (Well Being) นิยมวั ดในรูปของ
ตัวเงิ นโดยใช้รายได้หรื อค่าใช้จ่ายของครัวเรื อน / บุคคล เป็นตั วบ่งชี้ถึงระดับความเป็ นอยู่และความยาก
โดยทั่วไปแล้วประเทศกาลังพัฒนามั กใช้ค่าใช้ จ่ายของครัวเรือนเป็ นตัวกาหนด เนื่องจากข้อมูลค่ าใช้จ่ายไม่ผัน
ผวน และจดจาได้ง่าย เพราะครั วเรือนส่วนใหญ่ในประเทศกาลังพัฒนาอยู่ในภาคการเกษตร มี แบบแผนการใช้
จ่ายไม่เปลี่ยนแปลงมากนัก และรายการใช้จ่ายประจาส่วนใหญ่เป็นอาหารและสินค้าอุ ปโภคที่จาเป็ น ในขณะที่
รายได้ของครั วเรือนส่วนใหญ่ มาจากการเกษตร จึ งมีความผั นผวนไม่แน่ นอนในแต่ละปี ขึ้นอยู่กับภู มิอากาศ
และราคาผลผลิต ส่วนประเทศที่ พัฒนาแล้ว นิยมใช้รายได้เป็นตัวชี้วั ดเพราะข้อมูลรายได้จะจดจาได้มากกว่า
ค่าใช้ จ่าย เนื่องจากรายได้ ของคนส่วนใหญ่ มาจากเงิ นเดือน ค่าจ้ างที่แน่นอนเป็นประจา ในขณะที่ ค่าใช้จ่าย
จะมีแบบแผนการใช้จ่าย และรายการใช้จ่ายค่ อนข้างมาก
2) น ข ทศบำ แ น ข ทศบำ
ภาวะการครองชีพและความเป็นอยู่ของคนในแต่ละภูมิภาคและพื้นที่จะแตกต่างกันเนื่องจาก
รูปแบบการบริโภคและราคาสินค้าที่แตกต่างกัน เช่น ค่ าครองชีพในเขตเมืองจะสูงกว่าเขตชนบท ค่าครองชีพใน
กรุงเทพฯ จะสูงกว่ าทุกภาคของประเทศ เป็นต้น ดังนั้ นการกาหนดคนจน โดยใช้เกณฑ์เส้นความยากจนจึ งต้อง
สะท้อนถึ งมาตรฐานการครองชีพของคนที่ อาศัยอยู่ต่ างภูมิ ภาคและพื้ นที่ โดยได้รับอรรถประโยชน์ (Utility)
จากการบริโภคสินค้าเท่ ากัน นอกจากนี้ ภาวะการครองชีพยั งอาจได้รับอิ ทธิพลจากภูมิ ประเทศและพื้นที่ตั้ งอีก
ด้วย ดั งนั้น การวัดความยากจน จึงได้แบ่งพื้นที่เป็ น 5 ภูมิ ภาค ซึ่งแต่ละภูมิ ภาคแยกเป็นในเขตเทศบาล (เขตเมือง)
และนอกเขตเทศบาล (เขตชนบท) ได้แก่ กรุ งเทพมหานคร (มีเขตเมื องอย่างเดี ยว) ส่ วนภาคเหนือ
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง และภาคใต้ มีทั้งเขตเมื องและเขตชนบท
4. ิธี ำรจ ทำแผนที ค ำ ำ จน
วิธี การจัดทาแผนที่ ความยากจน คือการสร้างสมการถดถอย (Model) จากโครงการสารวจ
ภาวะเศรษฐกิจและสังคมของครั วเรือนในแต่ ละจังหวัด แยกตามเขตการปกครอง เพื่ อประมาณค่ารายได้ /
ค่าใช้ จ่ายให้ กับครัวเรื อนทั้งประเทศในสามะโนประชากรและเคหะ แล้วนามาเปรียบเทียบกับเส้นความยากจน
เพื่อกาหนดว่ าครัวเรื อนใดจนและครัวเรือนใดไม่ จน ในการจั ดทาแผนที่ ความยากจนของประเทศไทย
พ.ศ. 2553 ใช้ข้อมูลจาก 2 แหล่ง คือ สามะโนประชากรและเคหะ พ.ศ.2553 และสารวจภาวะเศรษฐกิจและ
สังคมของครัวเรือน พ.ศ.2553 (สศส.) ซึ่ งโครงการ สศส. เก็บรวบรวมข้อมูลด้านค่าใช้จ่ายทุ กปี ส่ วนข้อมูลด้าน
รายได้ของครัวเรือนนั้นมีการเก็บรวบรวมข้อมูลปีเว้นปี หรือปีคู่ ดังนั้นในปี 2556 สสช. จึงสามารถจัดทาแผน
ที่ความยากจนของประเทศไทย พ.ศ. 2553 ซึ่งมีข้อมูลเพียงด้ านค่าใช้ จ่ายเท่านั้น ซึ่งมีการจัดทาแบบจาลอง
ในแต่ละจังหวั ด แยกเป็นในเขตเทศบาล และนอกเขตเทศบาล จานวน 154 แบบจาลอง และได้คัดเลือกตัว
แปรร่วมที่ส่งผลต่อความยากจน 2 ปัจจัยหลัก คือ
1) ด้านโครงสร้างประชากร ได้แก่ ความเกี่ ยวพันกับหัวหน้าครัวเรือน เพศ อายุ สถานภาพสมรส
การศึกษา สถานภาพการทางาน และอาชีพ
2) ด้านทรัพย์สิน ได้ แก่ ที่อยู่อาศั ย การครอบครองที่อยู่อาศัย การใช้เชื้อเพลิ ง แสงสว่าง น้าส้วม
และเครื่องใช้ประเภทถาวรทุกชนิด (โทรทั ศน์ วิ ทยุ ตู้เย็น โทรศั พท์ พัดลม รถ เป็นต้น)