POVERTY MAPS NORTHEATERN REGION - page 15

หรือค่ าใช้จ่ายของปั จเจกบุคคลในการได้ มาซึ่งอาหาร (Food) และสิ่งจาเป็นที่ไม่ใช่อาหาร (Non- Food) ใน
ขั้นพื้นฐานที่ ทาให้สามารถดารงชีพอยู่ได้ หรือกล่ าวได้ว่ าเส้นความยากจนเป็นตัวสะท้ อนมาตรฐานการครอง
ชีพขั้นต่า
เส้นความยากจนนี้ คานวณจากเส้นความยากจนด้านอาหาร (Food) และสิ่ งจาเป็นที่ ไม่ใช่
อาหาร (Non-Food) ที่ปรั บปรุงใหม่ตามแนวคิ ดของสานักงานคณะกรรมการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ
และ สถาบั นวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (ที ดี อาร์ไอ) ซึ่งทาให้ค่ าครองชีพขั้นต่ าสูงขึ้น กล่ าวคือ ใช้แบบ
แผนการบริโภคอาหารของประชากรที่อยู่ใน Decile 1 หรือ 10% ของประชากรที่ จนที่สุด แยกระหว่างคน
จนเมืองและคนจนชนบท และคานวณจานวนเงินที่ต้องจ่ ายเพื่อให้ ได้มาซึ่งสารอาหารที่เพี ยงพอต่อร่างกาย
โดยใช้ราคาสินค้าของตลาดในแต่ละพื้นที่
เส้นความยากจนด้านอาหารกาหนดขึ้นจากความต้ องการปริมาณสารอาหาร แคลอรี และ
โปรตีนของคนซึ่ งแตกต่างกันตามเพศและอายุ รวมทั้งแบบแผนการบริ โภค และค่าครองชีพที่แตกต่างกั น
ตามภู มิภาคและพื้นที่ แต่ ได้รับความพึงพอใจหรืออรรถประโยชน์ (Utility) เท่ากั น ทั้งนี้การกาหนดรูปแบบ
การบริโภคเป็นตะกร้าสินค้าอุปโภคบริโภค (Consumption Baskets) ที่ แตกต่างกันตามพื้นที่ จานวน
9 ตะกร้ า ประกอบด้วย 1 ตะกร้ าสินค้าของกรุ งเทพมหานคร และ 8 ตะกร้าสินค้าแยกเขตเมื องและเขต
ชนบทของภาคเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันออกเฉียงเหนื อ และภาคใต้ เพื่ อสะท้อนรูปแบบการบริโภคของ
คนที่อาศัยอยู่ต่ างภูมิ ภาคและสังคม รวมทั้งใช้ดัชนีราคาผู้บริโภคในพื้นที่สะท้อนราคาสินค้าหรือค่าครองชี พ
นอกจากนี้ยังคานึงถึงการประหยัดจากขนาด (Economy of Scale) กล่าวคือ เมื่อมี คนจานวน
มากบริโภค / ใช้สินค้าร่วมกันจะช่วยให้ประหยั ด ในหมวดสินค้าอาหารและสิ นค้าที่มิ ใช่อาหาร
แผนที่ความยากจนได้นาเสนอตั วชี้วั ดทางด้านมิ ติ รายได้และมิ ติ ค่ าใช้จ่าย แยกเป็ นในเขต
เทศบาลและนอกเขตเทศบาล โดยมีแนวคิดดังนี้
1) มิติรายได้ และมิติ ค่าใช้จ่ าย
แนวคิดการวัดระดับความเป็นอยู่ที่ดี หรือความอยู่ดี กินดี (Well Being) นิ ยมวัดในรูปของ
ตัวเงิ น โดยใช้รายได้หรือค่ าใช้จ่ายของครัวเรือน / บุคคล เป็นตั วบ่งชี้ถึงระดับความเป็นอยู่และความยากจน
โดยทั่วไปแล้วประเทศกาลังพัฒนามักใช้ค่ าใช้จ่ายของครั วเรือนเป็นตัวกาหนด เนื่ องจากข้อมูลค่ าใช้จ่ายไม่ผัน
ผวน และจดจาได้ง่าย เพราะครัวเรือนส่ วนใหญ่ในประเทศกาลังพัฒนาอยู่ในภาคการเกษตร มีแบบแผนการ
ใช้ จ่ายไม่ เปลี่ยนแปลงมากนัก และรายการใช้ จ่ายประจาส่ วนใหญ่เป็ นอาหารและสิ นค้าอุปโภคที่ จาเป็น
ในขณะที่รายได้ ของครั วเรือนส่วนใหญ่มาจากการเกษตร จึงมี ความผันผวนไม่ แน่นอนในแต่ ละปีขึ้นอยู่ กับ
ภูมิอากาศและราคาผลผลิ ต ส่วนประเทศที่พัฒนาแล้ว นิยมใช้รายได้เป็นตัวชี้วัดเพราะข้อมูลรายได้จะจดจา
ได้มากกว่าค่ าใช้จ่าย เนื่ องจากรายได้ของคนส่วนใหญ่มาจากเงินเดือน ค่าจ้างที่แน่นอนเป็ นประจา ในขณะที่
ค่าใช้จ่ายจะมีแบบแผนการใช้จ่าย และรายการใช้จ่ายค่อนข้างมาก
2) ในเขตเทศบาล และนอกเขตเทศบาล
ภาวะการครองชีพและความเป็ นอยู่ของคนในแต่ ละภูมิ ภาคและพื้ นที่ จะแตกต่ างกั น
เนื่องจากรู ปแบบการบริโภคและราคาสิ นค้าที่แตกต่ างกัน เช่น ค่าครองชี พในเขตเมืองจะสู งกว่าเขตชนบท
ค่าครองชี พในกรุงเทพฯ จะสูงกว่ าทุกภาคของประเทศ เป็ นต้น ดังนั้น การกาหนดคนจน โดยใช้เกณฑ์เส้น
ความยากจน จึงต้ องสะท้อนถึงมาตรฐานการครองชี พของคนที่อาศั ยอยู่ต่างภู มิ ภาคและพื้นที่ โดยได้ รับ
อรรถประโยชน์ (Utility) จากการบริโภคสิ นค้าเท่ ากัน นอกจากนี้ ภาวะการครองชีพยังอาจได้ รับอิทธิ พลจาก
ภูมิ ประเทศและพื้นที่ตั้งอีกด้วย ดังนั้ น การวัดความยากจน จึงได้ แบ่งพื้นที่เป็น 5 ภูมิ ภาค ซึ่งแต่ละภูมิ ภาคแยก
3